Χαμένοι στη Μετάφραση:Savoir Vivre και Savoir Faire ή Know How; Etiquette ή Σαβουαρ Βιβρ ή Εθιμοτυπία;

Γνωρίζουμε όλοι τι σημαίνει σαβουάρ βιβρ, έτσι δεν είναι; Δεν είναι παρά η ελληνικότατη εθιμοτυπία που, όμως, μόνο τελευταία παρατηρείται να χρησιμοποιείται αντί του γαλλικού savoir vivre, το οποίο εισήχθη και επικράτησε στην ελληνική κοινωνία αναφορικά με το σύνολο αρχών και κανόνων ευγένειας και σωστής συμπεριφοράς.

Αλλά, ας δούμε τι λένε τα λεξικά και άλλες πηγές :

Και σύμφωνα με το word reference λεξικό:

Στο ίδιο λεξικό θα δούμε:

Και να που σκάει μύτη και λέξη etiquette στα αγγλικά αλλά..και η ελληνική ετικέτα! ( σε αυτά θα αναφερθώ σε άλλο άρθρο)

Savoir vivre κατά το Collins dictionary σημαίνει την ικανότητα να ξέρεις να ζεις τη ζωή καλά και με έξυπνη απόλαυση, αντιμετωπίζοντας κάθε κατάσταση με αυτοπεποίθηση, καλούς τρόπους και κομψότητα. Να ζεις καλά, επομένως, το ευ ζην.

Ο,τι σημαίνει και στα Γαλλικά δηλαδή. Και ως εδώ φαίνεται το γαλλικό savoir vivre να διατηρεί τη σημασία του και στα Αγγλικά αλλά και στα Ελληνικά ως σαβουάρ βιβρ ή επί το ελληνικότερον εθιμοτυπία

Με την πάροδο του χρόνου , όμως, στην Αγγλική το Savoir vivre αντικαταστάθηκε από το επίσης γαλλικό savoir faire για να σημαίνει, κατά το αγγλικό λεξικό της Οξφόρδης:

την ικανότητα να μιλάει ή να ενεργεί κατάλληλα σε κοινωνικές καταστάσεις. Έχει να κάνει με την κομψότητα, την φινέτσα, και τους καλούς τρόπους.

Το Savoir-faire στα γαλλικά είναι κάθε είδους πρακτική ικανότητα που έχει αποκτήσει κανείς με την εμπειρία.

Επίσης, όμως, συνδηλωνει την ικανότητα, τη χάρη, το τακτ και την δεξιότητα και επιδεξιότητα εφόσον το γαλλικό savoir faire σημαίνει ξέρω να κάνω, έχω το know how, όπως λέμε κι εμείς, όπως λέγεται και στην Αγγλική.

Λοιπόν, αν το savoir-faire στα γαλλικά σημαίνει ξέρω πώς να (κάνω κάτι) όταν οι αγγλόφωνοι λένε savoir-faire (με την αγγλική έννοια της λέξης) πώς πρέπει να το κατανοήσει ο Γάλλος αλλά και εμείς;

Απλώς ως savoir vivre! και στα Ελληνικά, σαβουάρ βιβρ.

Το Savoir-vivre ορίζεται στο γαλλικό λεξικό ως:

Connaissance et pratique des règles de la politesse, des usages du monde.

…που είναι βασικά η ίδια ιδέα της κοινωνικής πολυπλοκότητας που είδαμε στον αρχικό ορισμό του αγγλικού λεξικού του savoir-faire.

Παραδόξως, λοιπόν, όταν μεταφράζετε μεταξύ των δύο γλωσσών:
αν δείτε savoir-faire σε ένα αγγλικό κείμενο, θα πρέπει πιθανώς να το μεταφράσετε ως savoir-vivre στα γαλλικά
και αν δείτε το savoir-faire σε ένα γαλλικό κείμενο, μάλλον θα πρέπει να το μεταφράσετε ως τεχνογνωσία ή πρακτική δεξιότητα στα Αγλικά.

Πώς προέκυψε αυτή η περίεργη κατάσταση;
Λοιπόν, φαίνεται ότι όταν ο όρος πρωτοεμφανίστηκε στα αγγλικά, είχε την ίδια σημασία με τα γαλλικά. Το Λεξικό της Οξφόρδης καταγράφει για πρώτη φορά τη χρήση του το 1788 στην ακόλουθη γραμμή:
"Έχω πολύ καλή γνώμη για το savoir faire σου, ειδικά για τα προϊόντα ζάχαρης και το ρούμι. αλλά για το savoir vivre σου — καμία"

Είναι αρκετά σαφές ότι τόσο το savoir-faire όσο και το savoir-vivre χρησιμοποιούνται εδώ με τις αρχικές γαλλικές σημασίες της πρακτικής γνώσης (Know How και του Ευ Ζην αντίστοιχα.

Κατά τη διάρκεια του επόμενου αιώνα περίπου, το savoir-faire στα Αγγλικά άρχισε σταδιακά να έχει τον σημερινή του σημασία είτε γιατί οι αγγλόφωνοι θεωρούσαν τους Γάλλους πιο εκλεπτυσμένους είτε επειδή θεωρούσαν εκλεπτυσμένο και σικ το να χρησιμοποιούν γαλλικές λέξεις στην ομιλία τους. Πιθανόν και τα δύο.

Πρόκειται για συχνό φαινόμενο σε πολλές κατά καιρούς κοινωνίες (της ελληνικής μη εξαιρουμένης)

Στην προκειμένη περίπτωση, μια φράση νοηματικά ουδέτερη όπως το savoir faire (ξέρω πώς να κάνω κάτι , Know How to do, έχω την πρακτική/τεχνική γνώση) την δανείστηκαν οι Άγγλοι και της απέδωσαν όλη την χάρη, τη φινέτσα και την μαεστρία, αλλά και την ευγένεια του Ευ Ζην, του να ξέρεις να ζεις καλά, του σαβουαρ βιβρ.

Τέλος, υπάρχει και το savoir etre, (ξέρω να είμαι, να υπάρχω) που δηλώνει την ικανότητα να είσαι και να λειτουργείς και να προσαρμόζεσαι τους ανθρώπους σε διάφορες καταστάσεις. Είναι ένας άλλος τρόπος να μιλήσουμε για τις διαπροσωπικες ικανότητες (Interpersonal Skills) αλλά και την στάση, την συμπεριφορά και σε κάποιες περιπτώσεις την κοινή ευγένεια.

Μηπως χαθήκατε στη μετάφραση; Μην ανησυχείτε,μεταξύ των savoir vivre, savoir faire και savoir être τα πράγματα μπερδεύονται γλυκά, και πώς θα γινόταν αλλιώς, αφού όταν ξέρεις να είσαι και φέρεσαι (savoir être), και ξέρεις πώς να κάνεις τι, έχεις το know how (savoir faire), τότε ξέρεις και να ζεις (savoir vivre).

Κι εμείς; Εμείς έχοντας στην πολιτισμική μας φαρέτρα το Know how του ευ ζην, αρκούμαστε στο..σαβουάρ βιβρ που είναι και το ζητούμενο τελικά.